U niemal 45 proc. pacjentów zgłaszających się do ortodontów rozpoznawany jest tyłozgryz. Co to jest i czym charakteryzuje się tyłozgryz? Czy aparat ortodontyczny to jedyny sposób leczenia tej wady zgryzu?
Tyłozgryz to najczęstsza wada zgryzu
Jedną z najczęściej diagnozowanych u pacjentów gabinetów ortodontycznych wad zgryzu jest tyłozgryz. Co to jest tyłozgryz? W przypadku tego zaburzenia szczęka dolna jest nieprawidłowo ustawiona – jest zbyt cofnięta w stosunku do szczęki górnej. Ma to swoje daleko idące konsekwencje, gdyż tyłozgryz jest mocno zauważalny w wyglądzie pacjenta. Cofnięta żuchwa czy pogłębiona bruzda wargowo-bródkowa są charakterystyczne dla tyłozgryzu i często są też źródłem kompleksów.
Jak rozwija się tyłozgryz? Źrodła tej wady są różne. Ponieważ jednak tyłozgryz pojawia się już u dzieci, to poza szkodliwymi nawykami (np. ssaniem kciuka) jako przyczyny wskazuje się:
- niedobór witaminy D – ma ona wpływ na rozwój kości, a jej niedobór może wywoływać krzywicę,
- czynniki genetyczne – tyłozgryz może być dziedziczony,
- nieprawidłowe leczenie stomatologiczne w dzieciństwie – w tym ekstrakcje.
Jeżeli – mimo rozpoznania – tyłozgryz nie będzie u dziecka leczony, to wada ta będzie widoczna u niego również w dorosłym życiu.
Czym objawia się tyłozgryz?
Tyłozgryz, czyli nieprawidłowe ustawienie względem siebie szczęki górnej i dolnej, uwidacznia się w wyglądzie twarzy pacjenta. Nie jest to jednak jedyny objaw tej wady zgryzu. Pacjenci trafiający do gabinetów ortodontycznych skarżą się również na bóle głowy. Zaburzenie to nie pozostaje także bez wpływu na:
- stan zębów – zęby nierównomiernie się ścierają, pojawić może się też próchnica, która jest wynikiem m.in. trudności w czyszczeniu jamy ustnej,
- układ trawienny – tyłozgryz utrudnia przeżuwanie pokarmów, a to z kolei może powodować niestrawność,
- stan stawów żuchwowo-skroniowych – stawy żuchwowo-skroniowe są jednymi z najczęściej używanych, a w przypadku tyłozgryzu dochodzi do ich przeciążenia.
Ponieważ tyłozgryz ma negatywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, konsultacja z ortodontą i leczenie są niezbędne.
Typy tyłozgryzu
Tyłozgryz rozwija się u dzieci, a w zależności od ułożenia łuków zębowych względem siebie, wyróżnia się trzy rodzaje tej wady. Są to:
- tyłozgryz całkowity – łuk zębowy dolny jest cofnięty w stosunku do górnego,
- tyłozgryz częściowy – nieprawidłowo względem siebie ustawione są jedynie siekacze (pozostałe zęby są ułożone prawidłowo),
- tyłozgryz rzekomy – dochodzi do nieprawidłowego, nadmiernego rozrostu szczęki.
U niektórych pacjentów ortodonta może rozpoznać tyłożuchwie. W medycynie wyróżnia się tyłożuchwie czynnościowe i morfologiczne. O tym pierwszym mówi się wówczas, gdy dochodzi do cofnięcia się żuchwy, ale bez zmian w jej budowie. Z kolei w tyłożuchwiu morfologicznym zmiany te są zauważalne.
Aby rozpoznać u dziecka lub dorosłego pacjenta tyłozgryz, ortodonta dokonuje analizy zgryzu i rysów twarzy. Niezbędne jest też wykonanie zdjęcia cefalometrycznego, chociaż w wielu przypadkach jedynie potwierdza ono wstępną diagnozę.
Leczenie tyłozgryzu
Jak przebiega leczenie tyłozgryzu? Ortodonta opracowuje ścieżkę leczenia, biorąc pod uwagę m.in. stopień nasilenia wady i wiek pacjenta. Łatwiej wyleczyć tę wadę zgryzu u najmłodszych pacjentów – układ kostny nie jest jeszcze w pełni ukształtowany, a to sprawia, że ortodonta może skutecznie zapobiec pogłębieniu się rozpoznanego schorzenia. Z kolei u dorosłych pacjentów leczenie z reguły wiąże się z koniecznością noszenia stałego aparatu ortodontycznego.
Leczenie przy pomocy aparatu ortodontycznego umożliwia m.in. rozbudowę dolnego łuku zębowego i prawidłowe ustawienie zębów względem siebie. Jest ono jednak uciążliwe – ingerencja w struktury kostne wymaga czasu. Pacjenci muszą zatem uzbroić się w cierpliwości, bo rezultaty leczenia tyłozgryzu nie będą widoczne z dnia na dzień.
Niekiedy leczenie tyłozgryzu nie ogranicza się jedynie do założenia aparatu ortodontycznego – niezbędna okazuje się operacja. Z reguły interwencja chirurgiczna to jedyny sposób, aby skorygować niedorozwój żuchwy.
Ćwiczenia na tyłozgryz
Dzieci i dorośli pacjenci, u których rozpoznano tyłozgryz, mogą wykorzystać aparat odpowiednio ruchomy i stały. Jednocześnie najmłodsi pacjenci często muszą wykonywać ćwiczenia. Ich celem jest skorygowanie wad zgryzu i wykształcenie prawidłowych nawyków. Najpopularniejsze ćwiczenia w przypadku tyłozgryzu to:
- ćwiczenia oddechowe – dzięki nim dziecko uczy się oddychać przez nos i przestaje oddychać ustami,
- terapia miofunkcjonalna – polega ona na zagryzaniu przez dziecko górnymi siekaczami dolnej wargi,
- ćwiczenie Rogersa – po wyprostowaniu się, odchyleniu rąk i głowy do tyłu dziecko wysuwa żuchwę do przodu.
Aby ćwiczenia przyniosły oczekiwany efekt, konieczne jest ich systematyczne wykonywanie. Zachęcanie dziecka do powtarzania zaleconych ćwiczeń to zadanie rodziców lub opiekunów.
